Weerstandsvermogen en risicobeheersing

In het streven naar meer transparantie, verbetering van het inzicht in de financiële positie en voor de vergelijking met andere gemeenten worden zowel in de begroting als jaarrekening een set van financiële kengetallen opgenomen. Kengetallen zijn getallen die de verhouding uitdrukken tussen bepaalde onderdelen van de begroting of balans. De kengetallen zijn het uitgangspunt voor de beoordeling van de financiële positie van de gemeente Venlo. Bij de vaststelling van de Financiële verordening gemeente Venlo 2018 zijn deze kengetallen door uw raad voorzien van streefwaarden waarbij tevens de context is aangegeven. Bij de kadernota 2021 is de streefwaarde van het weerstandsvermogen en vervolgens bij het coalitieakkoord zijn de streefwaarden van de solvabiliteitsratio, netto schuldquote, netto schuldquote (gecorrigeerd) en de structurele exploitatieruimte  bijgesteld.
De kengetallen maken inzichtelijk over hoeveel (financiële) ruimte de gemeente beschikt om structurele en incidentele lasten te kunnen dekken of op te vangen. Ze geven  inzicht in de financiële weerbaar- en wendbaarheid. De kengetallen worden in samenhang bezien, omdat ze alleen gezamenlijk en in hun onderlinge verhouding een beeld geven van de financiële positie.
De financiële positie is geen doel op zich en moet altijd bezien worden in het licht van de totale maatschappelijke opgave van de stad. Het te bereiken maatschappelijke rendement en de bijdrage aan de inhoudelijke beleidsdoelstellingen zijn hierbij van evident belang. De financiële positie is ondersteunend aan het afwegingsproces en moet het bestuur helpen verantwoorde keuzes te kunnen maken voor de (middel)lange termijn.

Samenvatting beoordeling onderlinge verhouding tussen de kengetallen (financiële positie)
In deze paragraaf wordt ingegaan op de analyse en individuele beoordeling van de financiële kengetallen. In onderstaande tabel is een samenvatting opgenomen van de financiële kengetallen. De door BBV voorgeschreven kengetallen zijn voorzien van een grafiek.

In het algemeen kan worden gesteld dat de gemeente Venlo voor alle kengetallen voldoet aan de door u vastgestelde streefwaarden. Met name het structureel in evenwicht houden van de exploitatie is vanaf 2026 een belangrijk aandachtspunt. Er worden gesprekken gevoerd tussen Rijk en VNG voor wat betreft de structurele financiële verhoudingen vanaf 2026.
Individuele beoordeling kengetallen
Netto schuldquote en netto schuldquote gecorrigeerd voor alle verstrekte leningen
De schuldquote geeft aan hoe hoog de netto schuld is ten opzichte van de inkomsten. Hoe hoger de inkomsten, des te meer schulden een gemeente zou kunnen dragen. De netto schuld betreft het totaal aan schulden -/- de geldelijke bezittingen die niet zijn ingezet voor de publieke taak. Bij de inkomsten wordt uitgegaan van inkomsten vóór bestemming van reserves, omdat de inzet van reserves geen inkomsten zijn. Bij een schuldquote hoger dan 130% is sprake van zeer hoge schuld. De door Uw raad vastgestelde streefwaarde is < 90%. Volgens de VNG bevindt de schuldquote van een gemeente zich normaal tussen de 0% en 100%. De schuldquote ultimo 2023 wordt geraamd op 48% en stijgt naar 56% in 2026 als gevolg van nieuw aan te trekken financiering. Ten opzichte van de primaire begroting 2022-2025 liggen de schuldquotes  lager. Deze afname wordt met name veroorzaakt doordat er minder geld hoeft te worden geleend omdat er in 2021 minder uitgaven hebben plaatsgevonden dan geraamd. Anderzijds zijn de totale baten (exclusief onttrekking reserves) toegenomen, waardoor de schuld relatief kleiner is geworden.

Solvabiliteitsratio
De solvabiliteitsratio geeft inzicht in de weerbaarheid van de gemeente. Hoe hoger de solvabiliteitsratio, hoe hoger de weerbaarheid. Onder de solvabiliteitsratio wordt verstaan het eigen vermogen als percentage van het balanstotaal. Het eigen vermogen van een gemeente bestaat volgens artikel 42 BBV uit de reserves (zowel de algemene reserve als de bestemmingsreserves) en het resultaat uit het overzicht van baten en lasten. Uw raad heeft de streefwaarde bijgesteld naar een minimale bandbreedte van 25 - 30 %.
De solvabiliteitsratio is met ingang van eind 2021 31% en wordt voor 2022 begroot op 30%. Vanaf 2023 stijgt de solvabiliteit weer naar 31% waarna in 2026 een waarde van 32% wordt begroot. Dit betekent dat de solvabiliteit voldoet aan de door uw raad vastgestelde minimale streefwaarde van 25 - 30%. De solvabiliteit bevindt zich iets onder het landelijk gemiddelde.

Grondexploitatie
Grondexploitaties kunnen een forse impact hebben op de financiële positie van een gemeente. Indien gemeenten leningen hebben afgesloten om grond te kopen voor (toekomstige) projecten om deze op termijn te verkopen hebben zij een schuld. Bij de beoordeling van een dergelijke schuld is het van belang om te weten of deze schuld kan worden afgelost wanneer de verkopen worden geëffectueerd. Van de opbrengst van de verkopen kan immers de schuld worden afgelost.
Het kengetal grondexploitatie geeft aan hoe groot de grondpositie (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale (geraamde) baten. Wanneer de waarde van de grond laag is, loopt een gemeente relatief weinig risico maar is er relatief weinig waarde om de schuld te kunnen verlagen uit grondverkopen. Uw raad heeft een streefwaarde van <20% vastgesteld.

De ratio grondexploitatie laat eerst een redelijk 'stabiele' ontwikkeling zien die in zich positieve zin ver onder de streefwaarde bevindt. Enerzijds betekent dit dat het risico relatief gering is en anderzijds dat er relatief weinig waarde is om de schuld te kunnen verlagen. Vanaf 2024 daalt de ratio naar 1%.
Belangrijke kanttekening hierbij is dat in ogenschouw moet worden genomen dat de gemeente voor materiële bedragen deelneemt in - en financieringen heeft verstrekt aan BV Ontwikkelbedrijf Greenport Venlo. Dit is een entiteit waarin de corebusiness wordt gevormd door grondexploitaties. Zouden de Venlose aandelen in deze grondexploitaties meegeteld worden dan zou het percentage beduidend hoger uitkomen dan de genoemde 4% in 2022
Structurele exploitatieruimte
De structurele exploitatieruimte bedraagt in 2023 2,5% aflopend naar 0,3% in 2026. De structurele exploitatieruimte begeeft zich hierbij net boven het minimum van > 0%. Vanaf 2024 worden er geen middelen vanuit een positief begrotingssaldo toegevoegd aan het (weerstands)vermogen waardoor er geen vrije ruimte is voor het opvangen van structurele tegenvallers. Belangrijk aandachtspunt is dat de in de begroting opgenomen structurele (bijsturings-) maatregelen daadwerkelijk gerealiseerd worden. Het tijdig anticiperen hierop blijft een absolute randvoorwaarde.

Belastingcapaciteit: Woonlasten meerpersoonshuishouden
De belastingcapaciteit geeft inzicht hoe de woonlasten van een meerpersoonshuishouden met een gemiddelde WOZ-waarde zich verhoudt ten opzichte van het landelijk gemiddelde. De belastingcapaciteit van gemeenten wordt berekend door de totale woonlasten meerpersoonshuishouden in jaar t (2023) te vergelijken met het landelijk gemiddelde in jaar t-1 (2022). Het geeft weer wat de "ruimte" is om belastingen te verhogen ten opzichte van het landelijk gemiddelde. Het is de bevoegdheid van uw raad te bepalen met welke omvang de belastingen en heffingen worden verhoogd. Om de wendbaarheid van de begroting te duiden ten opzichte van het landelijk gemiddelde heeft u een streefwaarde vastgesteld van <=105%.

Weerstandsvermogen
De doelstelling is het beschikbaar hebben van voldoende middelen (weerstandscapaciteit) voor het opvangen van de geïdentificeerde risico's, waarbij de risicobereidheid is: "Venlo wil geen risicomijdende gemeente zijn".  De ratio weerstandsvermogen zal zowel in 2023; 2.00 als ook meerjarig gelijk aan of boven de 2 uitkomen (2026: 2,10).
Bij de kadernota 2023 heeft u de streefwaarde vastgesteld op een (minimale) bandbreedte tussen de 1,4 en 2,0. Het gemeenschappelijk financieel toezichtkader van provincies geeft bij deze de classificatie 'Ruim Voldoende'. Op basis van deze begroting voldoen wij ruimschoots aan de beoogde doelstelling. Het weerstandsvermogen wordt verder toegelicht in de volgende paragraaf.