Wat mag het kosten?

Dit begrotingsvoorstel betreft de doorrekening van de inkomensondersteuning ofwel de uitkeringslasten van bijstandsuitkeringen (BUIG) en de vergoeding hiervoor vanuit het Rijk. Dit betreft zowel de baten als lasten. Het aantal uitkeringen (d.d. 9 september 2022 : 2611 en nog 60 aanvragen waar nog een beslissing over moet worden genomen) blijft gestaag dalen en daarmee ook de uitkeringslasten. Helaas laten de rijksinkomsten een grilliger verloop zien en dalen deze in 2023 fors ten opzichte van voorgaande jaren. De opgenomen bedragen zijn derhalve de afwijking ten opzichte van de vorige begrotingsbedragen. Het verschil is voornamelijk te verklaren door de dalende rijksinkomsten. Vanaf 2026 is de afwijking ten opzichte van de vorige begroting op nul gesteld. Deze wordt bijgesteld als blijkt de uitkeringslast en/of rijksinkomsten gaan wijzigen.
In detail: in 2022 blijkt dat de Rijksprognose voor 2023 fors afwijkt van de prognose uit 2021 waardoor we vanaf 2023 te maken hebben met een forse daling van de BUIG inkomsten. Aan de lastenzijde blijven de uitkeringslasten nog steeds gestaag dalen waardoor deze ook lager uit vallen dan begroot. Hiermee wordt een groot deel van de daling aan de batenkant gecompenseerd, maar per saldo resteert nog een tekort van € 2.827.000 op de lasten in 2023 en afnemend naar € 0 vanaf 2026.
In deze reeks is het effect van een aantal begrotingsvoorstellen (Re-integratie, Buurten met Talent en Laaggeletterdheid) die vooralsnog incidenteel in de begroting zitten meegenomen. Deze voorstellen hebben naar verwachting een wezenlijk effect op de ontwikkeling van het bijstandsvolume.  We schatten op basis van het bovengenoemde in dat deze plannen in de meerjarenbegroting BUIG op de lastenzijde een waarschijnlijk dempend effect van het aantal bijstandsuitkeringen in 2025 van circa 70 (ca € 1.000.000) tot 135 (circa € 2.000.000) in 2026 zal hebben. Vanwege de aanlooptijd zijn de dempende effecten van deze investeringen in de begroting op het product inkomensondersteuning in 2023 en 2024 slechts beperkt merkbaar en hebben we deze voorzichtigheidshalve (nog) niet gekapitaliseerd, evenals de groeiende effecten na 2026 (bij eventuele voortzetting van de investeringsvoorstellen na 2025). Het realiseren van dit effect is echter alleen mogelijk in directe combinatie met het realiseren van de begrotingsvoorstellen Buurten met Talent, Re-integratie en Laaggeletterdheid.

Additionele, door het college direct te besteden middelen om acute problemen en knelpunten aan te pakken of te verlichten (die maatschappelijke deelname aan de samenleving hinderen) in de vorm van subsidie of een verruiming van gemeentelijke uitvoeringsbudgetten. Het gaat hierbij vooral om maatregelen gericht op maatschappelijke partners/instellingen en/of groepen van inwoners en niet zozeer op het individu.
Het is nadrukkelijk niet de bedoeling om in structurele zin te voorzien in lokale compensatie voor verantwoordelijkheden die primair bij de centrale overheid liggen, zoals belastingmaatregelen of aanpassingen van het (minimum-)loon en uitkeringen. Het kabinet heeft in dit verband reeds aangekondigd het wettelijk minimumloon met ingang van 1 januari a.s. met 10% te verhogen en daarmee dus (in dezelfde mate) ook de AOW en de hoogte van de gemeentelijke bijstand. Geen inkomenspolitiek derhalve via de gemeentebegroting, maar maatregelen die ondersteunend of aanvullend daarop (kunnen) zijn. Die op korte termijn voor enige verlichting voor de problematiek kunnen zorgen.

In 2021 heeft de gemeenteraad het maatschappelijk beleidskader Fier op Venlo vastgesteld, met daarin focus op de ontwikkeling van een viertal accenten. Eén daarvan was TalentenAcademie, gericht op gemeenschaps- en individuele ontwikkeling langs de lijn van talent-ontwikkeling en verbondenheid. Het begrip TalentenAcademie is inmiddels hernoemd naar Buurten Met Talent (BMT) en op een interactieve wijze in en met de samenleving ontwikkeld naar een concept-plan en conceptbegroting. BMT valt niet eenvoudig te typeren
Einddoel is verbetering van sociale cohesie en van zowel individuele als gemeenschapsontwikkeling. Met BMT wordt bijgedragen aan de vergroting van Brede Welvaart en een platform gecreëerd in de buurt waarin ontmoeting en ontwikkeling centraal staan en waarvan ontplooiing een effect zal zijn.
De rendementen van BMT worden zowel maatschappelijk als economisch zichtbaar. BMT is dan ook één van de dragers van het begrotingsvoorstel ‘Inkomensondersteuning’ om met aanvullende investeringen de bijstandsafhankelijkheid in Venlo te verlagen.
BMT kent een begrotingsaanzet die ervan uitgaat dat in 2022 kleinschalig wordt geëxperimenteerd en vanaf 2023 langzaam wordt uitgebreid naar uiteindelijk geheel Venlo (op maat en tempo van de betreffende buurt). Cofinanciering met behulp van derdengelden wordt na de eerste aanloopjaren als realistisch beschouwd. Het eerste jaar wordt ook gefinancierd ten laste van de op preventie gerichte innovatiemiddelen uit het coalitieakkoord. Vooralsnog is er voor de komende jaren een begrotingsvoorstel opgenomen, de reeks wordt volgend jaar bijgesteld op basis van ervaringen en derdengelden.

Bijstelling van de begroting is op een aantal onderdelen aan de orde:

• Aan de batenzijde structureel € 136.000 aan inmiddels structureel gebleken huur- en inkomstenderving.
• Aan de lastenzijde structureel € 20.000 aan inspectie en onderhoudskosten voor de sportinventaris van gemeenschapsaccommodaties.
• Aan de lastenzijde incidenteel € 150.000 ten behoeve van subsidieplafondverhoging op basis van een inventarisatie onder de gemeenschapsaccommodaties, waaruit uitbreiding blijkt van het aantal GA’s dat beroep moet gaan doen op subsidie, alsmede functieverbetering.
• En tenslotte structureel 2 x € 60.000 aan exploitatielasten voor de jeugdaccommodaties Jacx en Venlo Oost. Exploitatielasten voor jeugdaccommodaties zijn nieuw binnen het product Gemeenschapsaccommodaties. Aanleiding hiervoor is de afspraak dat de incidentele dekking voor Jacx en Venlo Oost structureel moet worden.
• De gevolgen op de begroting van de beleidsherijking worden volgend jaar opgevoerd.

Het bedrag voor 2023 is een optelsom van deze bedragen. Vanaf 2024 minus het incidentele budget van € 150.000.

Dit voorstel gaat in op zowel het huidig beleid, het coalitieakkoord en de herijking van het armoedebeleid.
Huidig beleid
Voor het huidig beleid hebben we voor schuldhulpverlening extra projectcapaciteit benodigd, hetgeen past binnen de huidige begroting. Dit hangt samen met het begrotingsvoorstel over het systeem om schuldhulpverlening nog verder te professionaliseren.
Coalitieakkoord
In het coalitieakkoord is continuering JPF ( € 285.000 (1e jaar € 85.000), netwerk-vergroting (€ 50.000) en het armoedeloket (€ 200.000 uit het rekeningresultaat 2021, daarna € 150.000 structureel) opgenomen. Het onderzoek naar gratis openbaar vervoer wordt meegenomen bij de herijking van het armoedebeleid. Vanwege de hoogte van het geraamd bedrag (€ 500.000) is dit nog niet meegenomen in dit begrotingsvoorstel.
Herijking armoedebeleid (Q1 2023):
Voorgesteld is om voor het eerste jaar een pro forma bedrag van € 250.000 op te nemen om ook in 2023 al uitvoering te kunnen geven aan het nieuwe beleid.
In het begrotingsvoorstel rondom armoedebeleid is vanwege de onzekerheid bewust niet expliciet rekening gehouden met de gestegen energiekosten. Hiervoor zal een separate risico-melding volgen, naast de voormelde risico-melding vanwege extra gebruik bestaand beleid in 2023 ten gevolge van huidige crises.

 Totaal is dit voor 2023 € 385.000. Vanaf 2024 is dit € 485.000.

Op basis van het coalitieakkoord, de beleidskaders Fier op Venlo en Werken in Venlo, alsmede met het oog op benutten van de huidige krapte op de arbeidsmarkt, stellen we een verhoging van het re-integratie-budget voor de komende jaren met een bedrag van € 450.000 jaarlijks. Deze middelen zijn ter bekostiging van een deel van de benodigde inzet op het ondersteunen, vitaliseren en activeren van de langdurig uitkeringsgerechtigden. Niet alleen vanwege de prioritering op deze groep in het coalitieakkoord, ook omdat de huidige en toekomstige arbeidsmarkt voor deze groep vooruitzichten opent die er eerder niet waren.
We zien de sociale basis als de infrastructuur die voor een groot deel van de groep met een langdurig uitkeringsverleden het meest passend zal zijn om van (mogelijke) stilstand in (meer) beweging en ontwikkeling te gaan komen.
In de prognose is uitgegaan van een potentieel bedienbaar aantal inwoners van 1.500 (uitgaande van de huidige samenstelling en opbouw van het aantal langdurig bijstandsgerechtigden). Vooralsnog is het uitgangspunt een inzet op 300 trajecten per kalenderjaar ad € 1.500 per stuk. Voor 2023 wordt met een half jaar aan volume gerekend.
In het begrotingsvoorstel ‘Inkomensondersteuning’ ziet u terug dat we verwachten dat de investeringen op dit vlak ook rendement in de gemeentebegroting zullen hebben. Het bedrag is tot 2025 begroot met een evaluatiemoment in 2025.

Met betrekking tot de kinderboerderij Hagerhof en op basis van het aangenomen raadsamendement van 29 juni 2022 is een begrotingsvoorstel voor 2023 à € 125.000 ingediend ten behoeve van de exploitatie van de kinderboerderij Hagerhof. In 2023 zal vanuit een positieve houding onderzoek gedaan worden naar de vraag of er structureel middelen nodig zijn voor de kinderboerderij.

Op het product WSW is op basis van de meerjarenbegroting WAA een neerwaartse bijstelling van de gemeentelijke begroting aan de orde van € 972.638 voor 2023. Voor 2024 e.v. een neerwaartse bijstelling van € 352.000. Dit is grotendeels het gevolg van een aantal ‘meevallers’ uit het verleden (meer uitstroom in 2021 en 2022 dan eerder verwacht, alsmede verbetering vermogenspositie WAA).
Belangrijk bij dit product is het besef dat dit begrotingsvoorstel enkel de going-concern situatie betreft. Belangrijk is ook te beseffen dat het waarschijnlijk is dat vanaf 2023 de WAA in een andere verhouding komt te staan tot de gemeente (voorgenomen overname aandelen). Deze situatie is in afwachting van nog te volgen besluitvorming nu nog niet doorvertaald in deze begroting en wordt te zijner tijd via separate begrotingswijzigingen vertaald.

Naast bovenstaande begrotingswijzigingen met een impact van meer dan € 100.000 zit in deze programmalijn ook de uitwerking van:

De ontwikkeling van de Zuidpilaar betreft een initiatief van de Zorggroep, Wonen Limburg en de PVOV. De eerste ideeën vanuit deze partners is om de Zuidpilaar sterker te profileren als verzamelplek voor verschillende vrijwilligersorganisaties en ook seniorenwoningen te realiseren door de Zorggroep en Wonen Limburg Samen met ons (mede als eigenaar Zuidpilaar) dient de haalbaarheid onderzocht te worden. Partijen willen hier nadrukkelijk samen met de gemeente Venlo komen tot een integraal plan. Dit zal in 2023 verder uitgewerkt moeten worden en hiervoor zijn deze voorbereidingsmiddelen.

De afgelopen jaren hebben we flink geïnvesteerd in het verbeteren van onze schuldhulpverlening naar aanleiding van het rekenkameronderzoek. Op dit moment wordt Suite voor Werk & Inkomen gebruikt t.b.v. ondersteuning van de processen binnen schuldhulpverlening. In de praktijk blijkt dat dit systeem onvoldoende ondersteunt om professionele dienstverlening op het gebied van schuldhulpverlening aan onze inwoners te kunnen bieden. Om die reden willen we een systeem aanschaffen dat specifiek bedoeld is voor schuldhulpverlening. De capaciteit is hiervoor geborgd.

Voor 2023 is incidenteel € 75.000 beschikbaar gesteld voor de start van een haalbaarheidsstudie voor het realiseren van een gemeenschapsaccommodatie in Venlo-Oost. Dit bedrag wordt gedekt middels verlaging van de post onvoorzien cf. Raadsbesluit 39 d.d. 4 november 2022 amendement AX.